Vì một thế giới xanh - sạch - đẹp

Thực trạng vấn đề vệ sinh ở nước ta

Mặc dù các cấp, các ngành đã có nhiều cố gắng trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, nhưng tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm nguồn nước đã và đang ngày càng trở nên nghiêm trọng ở Việt Nam. Nguồn nước mặt ở một số nơi bị ô nhiễm, nhất là trong các khu đô thị, xung quanh các KCN, làng nghề. Tại các lưu vực sông, ô nhiễm và suy thoái chất lượng nước tập trung ở vùng trung lưu và hạ lưu, nhiều nơi ô nhiễm nghiêm trọng.

Cùng với ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí thì ô nhiễm đất đai đang trở nên đáng báo động. Nhất là trong những năm gần đây, do nền kinh tế nước ta phát triển đi lên công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nhiều đô thị và thành phố được hình thành thì tình hình ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng. Nước thải từ các nhà máy và khu dân cư đô thị làm ô nhiễm nguồn nước, nước bị ô nhiễm thì đất cũng bị ô nhiễm nặng nề - môi trường đất ngày càng ô nhiễm. Tại các vùng ven các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh hoặc các vùng tập trung các hoạt động sản xuất công nghiệp, khai khoáng như Thái Nguyên, Đồng Nai, ô nhiễm đất do chất thải từ các hoạt động công nghiệp, xây dựng, sinh hoạt thể hiện rõ nhất, hàm lượng kim loại nặng trong đất có xu hướng gia tăng.

Bên cạnh đó, vấn đề môi trường tại các khu vực như đô thị, nông thôn và các làng nghề cũng đang ở mức báo động. Những năm gần đây, dân số ở các đô thị tăng nhanh tạo ra sức ép về nhà ở, nước sinh hoạt, năng lượng, dịch vụ y tế và song song với nó là lượng chất thải (nước, rác thải) tăng, giảm diện tích cây xanh, diện tích nước mặt, tăng mật độ giao thông và lượng khí thải, bụi chì do đó cũng tăng theo. Kết quả quan trắc môi trường không khí đô thị do cơ quan bảo vệ môi trường thực hiện cho thấy, hầu hết các đô thị Việt Nam đều bị ô nhiễm không khí trầm trọng, nhất là ô nhiễm bụi, ô nhiễm khí SO2, CO, NO2… và tiếng ồn.

Vấn đề thu gom, xử lý rác thải, đặc biệt là rác thải y tế và rác thải rắn công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ở các đô thị cũng ngày càng khó khăn. Ước tính, mỗi năm toàn quốc thải ra khoảng 13 triệu tấn rác, trong đó khu vực đô thị là 7 triệu tấn/năm, chiếm 55,8%, tuy nhiên, chỉ có khoảng 60-70% chất thải rắn được thu gom và xử lý. Việc thu gom và xử lý chất thải đô thị được thực hiện chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp, mới chỉ có 16/63 tỉnh, thành phố có bãi chôn lấp được thiết kế xây dựng hợp vệ sinh, nhưng hầu hết đều chưa đồng bộ, nên vẫn gây ô nhiễm môi trường đất, ô nhiễm nguồn nước và ô nhiễm không khí khu vực lân cận.

Vệ sinh môi trường ở các quốc gia

Trong bối cảnh dân số thế giới đã vượt mốc 7,5 tỷ người năm 2017 và dự kiến sẽ chạm mốc 10 tỷ người vào năm 2050, nhu cầu về các hệ thống xử lý rác thải hiệu quả ngày càng trở nên cấp thiết. Hiện nay, châu Âu đang đi đầu trong các giải pháp xử lý rác thải và các quốc gia châu Âu như Đức, Áo và Bỉ nằm trong số các nước có hệ thống xử lý rác thải tốt nhất thế giới.

Đức: Rác là cơ hội kinh doanh

Năm 1950, Đức có khoảng 50.000 bãi chôn lấp rác. Đến năm 2016, con số này đã giảm xuống chỉ còn 300 và tất cả các bãi chôn lấp đều không chấp nhận rác chưa qua phân loại. Chính phủ Đức đặt mục tiêu đến năm 2020 sẽ xóa bỏ tất cả các bãi chôn lấp rác hiện có, đồng thời lên kế hoạch tái chế toàn bộ lượng rác thải và biến rác thải thành năng lượng.

Theo ước tính, việc tái chế rác và biến rác thành năng lượng sẽ giúp Đức tiết kiệm 3,7 tỷ euro mỗi năm. Các hệ thống xử lý rác thải đã giúp tiết kiệm 20% chi phí nhập khẩu kim loại và 3% chi phí nhập khẩu năng lượng.

 Các hệ thống xử lý rác thải tiên tiến cần nguồn tiền đầu tư lớn hơn nhiều so với các biện pháp xử lý rác truyền thống. Vì vậy, các doanh nghiệp Đức coi đây là một cơ hội đầu tư, kinh doanh. Họ cho rằng, nhờ các sáng kiến đột phá về xử lý rác thải, các doanh nghiệp Đức hiện đang dẫn đầu thế giới trong một lĩnh vực giàu tiềm năng phát triển.

Một trong những sáng kiến về tái chế rác của Đức được nhiều quốc gia liên minh châu Âu làm theo, đó là nâng cao trách nhiệm của nhà sản xuất trong việc hạn chế lượng rác thải. Theo sáng kiến của Đức, các nhà sản xuất và bán lẻ phải trả tiền để có được Green Dot (điểm xanh) in trên bao bì sản phẩm. Nếu lượng bao bì càng lớn, doanh nghiệp càng phải trả nhiều chi phí. Để tiết kiệm chi phí, doanh nghiệp buộc phải sử dụng ít giấy hơn, thủy tinh mỏng hơn và hạn chế kim loại, nhờ vậy, lượng rác thải ra môi trường sẽ giảm đi rất nhiều.

Áo: Dùng enzyme để tái chế nhựa

Ngoài những thành công trong việc phân loại rác thải và giảm số lượng bãi chôn lấp rác, Áo còn chú trọng phát triển các công nghệ tiên tiến để xử lý rác thải. Một công ty công nghệ sinh học của nước này đã phát triển phương pháp sử dụng enzyme từ vi khuẩn để tái chế nhựa PET (Polyethylene terephthalate), loại nhựa thường được dùng để sản xuất chai nhựa đựng nước dùng một lần.

Kể từ năm 1950, lĩnh vực sản xuất nhựa đã không ngừng phát triển. Các sản phẩm nhựa có mặt ở mọi nơi, từ đồ dùng gia đình, đồ chơi trẻ em, trong xe hơi, tại nơi công sở... Theo số liệu thống kê của Greentumble, cứ 15 năm, khối lượng sản phẩm nhựa được sản xuất trên toàn cầu lại tăng gấp đôi, đạt tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong số các loại vật liệu do con người chế tạo. Lượng rác thải nhựa thải ra môi trường ở mức khổng lồ và làm thế nào để tái chế lượng rác thải này là một bài toán không dễ dàng đối với nhiều quốc gia trên thế giới.

Tại Áo, nhờ phát hiện ra loại enzyme “ăn nhựa” này, các nhà quản lý môi trường có thêm một lựa chọn hiệu quả để tái chế nhựa PET, thay vì chỉ xử lý bằng cách đốt hoặc nghiền nhỏ như trước đây.

Bỉ sử dụng hai quy trình quản lý rác thải tiên tiến mang tên “Ecolizer” và “Sự kiện xanh” để quản lý rác thải ngay từ nguồn. Ecolizer giúp các nhà sản xuất tính toán được tác động của sản phẩm đối với môi trường ngay từ khi sản phẩm mới ở khâu thiết kế. Ví dụ, Ecolizer có thể đánh giá tác động môi trường của một chiếc máy sản xuất cà phê, bằng cách tính toán các tác động từ khâu sản xuất, vận chuyển, tiêu thụ năng lượng và lượng rác thải ra. Từ những tính toán này, Ecolizer sẽ gợi ý cách điều chỉnh thiết kế của sản phẩm để giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường.

 “Sự kiện xanh” cũng là một hệ thống công nghệ số tương tự. Hệ thống này cho phép các nhà tổ chức sự kiện tính toán được tác động từ những sự kiện của họ đến hệ sinh thái, ví dụ như lượng rác thải mà sự kiện đó sẽ thải ra môi trường. Trang web “Sự kiện xanh” còn cung cấp thông tin về nơi cho thuê các loại vật liệu có thể tái sử dụng để tổ chức sự kiện, thay vì sử dụng các loại đồ dùng một lần rồi vứt bỏ.

Ý thức của người dân còn chưa tốt

Ô nhiễm môi trường và những tác hại của nó đối với cuộc sống con người rất khó lường. Vì vậy bảo vệ môi trường sạch, đẹp là nhiệm vụ của mọi người. Thế nhưng hiện nay, tình trạng xả rác thải ra đường, khu vực công cộng còn rất phổ biến và nguyên nhân chính do ý thức người dân.

Xả rác bừa bãi gần như là thói quen khó bỏ của nhiều người, vì vậy bên cạnh tuyên truyền, giáo dục, vận động mọi người nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường thì việc xử lý vi phạm nghiêm là điều rất cần thiết. Thế nhưng làm điều này không dễ, vì hành vi vứt rác chỉ xảy ra chớp nhoáng, khó bắt “quả tang”.

Việc vứt rác tùy tiện của một số người dân kéo theo những hệ lụy khó lường đối với môi trường sống. Thực tế, chính quyền, tổ chức, đoàn thể các cấp đã tăng cường tuyên truyền, vận động nhằm thay đổi tập quán, thói quen xả rác thải, chất thải tùy tiện của các hộ dân, đồng thời nhân rộng các tuyến đường xanh, sạch, đẹp. Tuy nhiên, về lâu dài, để giải bài toán khắc phục ô nhiễm do rác thải sinh hoạt ở các địa bàn vẫn là ý thức của người dân trong bảo vệ môi trường.

Hãy chung tay vì một thành phố xanh, phân loại rác và vứt rác đúng nơi quy định. Một hành động nhỏ của bạn cũng góp phần bảo vệ bầu trời chung của chúng ta.